रामबहादुर बानियाँ
पोखरा बाटुलेचौर। मेरा बुबाहरु तत्कालिन शाही नेपाल वायुसेवा निगम हालको नेपाल वायुसेवा निगम पोखराको स्थापना कालदेखि नै सेवारत हुनुहुन्थ्यो । जनताका छोराछोरीहरुलाई पढन नदिने कठोर राणाकालमा जन्मनुभएका उहाँहरु परिश्रमी हुनुहुन्थ्यो ,त्यसैले श्रमजीवी काम नै गर्नुहुन्थ्यो । त्यतिखेर भैरहवा, सिमरा , जोमसोम , काठमाडौं, बलेवा आदि ठाँउबाट पोखरा आउन हवाइ जहाजकै प्रयोग गर्नुपथ्र्यो । नयाँ मानिसहरु पोखरा एअरपोर्टमा ठोकिन्थे फलतः मेरो बुबाले धेरै मानिसहरुलाई चिन्नुहुन्थ्यो ।
कतिपय मन्त्री भएका मानिसहरुले पनि बुबालाई “पे्रमबहादुर दाई” भनेर सम्बोधन गर्थे । प्राय ः पोखरा कार्यक्षेत्र बनाउने मानिसहरुको बारेमा बुबालाई को ? कसो ? कहाँको ? कहाँ काम गर्ने ? भन्नेबारे थाहा हुन्थ्यो । बुबा, काका ठूलोबुबाहरु भेट हुँदा चेतन कार्की माछा सेक्सनका हाकिम , गित , संगितको पारखी भनेर कुरा गरिरहनुहुन्थ्यो । “माछा सेक्सनमा चेतन कार्की चढने गरेको एउटा घोडा छ , रमाइलो गरेर राति जति अबेर भएपनि , घोडा चढेपछि घोडाले बाटो नबिराई , नलडाई चेतनलाई माछा सेक्सनमै ल्याई पु¥याउँथ्यो” भनेर कुरा गरेको सुन्थे । माछा सेक्सनको स्थापना र विकासमा चेतन कार्कीको भूमिका महत्वपूर्ण थियो भनेर अझै मानिसहरु भन्ने गर्छन ।
तीसको दशकतिर वर्षमा एउटा फिल्म, चलचित्र संस्थानले बनाउँथ्यो । त्यो फिल्म सबै नेपालीको लागि खुशि र प्रतिक्षाको विषय हुन्थ्यो । वि.सं २०२९ सालतिर हाम्रै बाटुलेचौरको अम्मरेमा “मनको बाँध” फिल्मको सुटिङ भैरहेको थियो । त्यहाँ“बसी राम्रो देउराली त हेरि राम्रो हिउँ” , मुखै देख्दा मायाँ लाग्ने प¥यो कस्तो जिउ” भन्ने बोलको गित छायाङ्कन भैरहेको थियो । सायद यो गित चेतन कार्कीकै भएर हो कि उहाँ सक्रिय रुपमा यताउता गरिरहनु भएको थियो । त्यतिखेर बन्ने प्रत्येक फिल्मको कथा, पटकथा, संवाद, निर्देशन, गीत आदिमा चेतन कार्की जोडिएकै हुनुहुन्थ्यो । कास्कीकै सिमाना रहेको स्याङजा जिल्ला फेदिखोलाको बासिन्दा भएर हो कि , पोखराप्रति उहाँको घनिष्ठ लगाव देखिन्थ्यो ।
वि.सं २०४१ सालतिर पोखराको बाटुलेचौर स्थित अम्बिका टोलमा कान्छी फिल्मको सुटिङ भैरहेको थियो । त्यहाँ शर्मिला मल्ल, रिद्धिचरण श्रेष्ठ, शान्ति मास्के र बम्बईबाट आएका, पाकिस्तानी चलचित्रमा समेत अभिनय गरेका नेपाली युवा शिव श्रेष्ठ (फिल्मी पात्र बनाइएको )आदि हुनुहुन्थ्यो । रिद्धि चरण श्रेष्ठ सम्वाद बोल्दै हुनुहन्थ्यो र टेक खाइ रहनुभएको थियो ।
पटक पटक बोल्दा पनि “मेरी छोरी कान्छी छोरी भएपनि छोरी”, “जस्तै दिन ” भनिरहनु भएको थियो । चेतन कार्की सम्वाद संझाउँदै हुनुहुन्थ्यो र भनीरहनु भएको थियो “ए रिद्धि के गरेको? छोरी भएपनि छोरा जस्तै छिन भन्नुपर्नेमा । “निर्देशक वि. एस. थापा निर्देशन गर्दै हुनुहुन्थ्यो । यो सम्वाद ठिक भएपछि केहीबेर विश्राम भयो । त्यही बेला चेतन कार्कीले म सामू आएर भन्नुभयो “यस्तै घर यता कतै छैन ? भए देखाइदिनुहोस्न ।”“छ, म तपाँइलाई त्यो घर देखाउन लैजाउँला” भने । मैले मेरै छिमेकी “खत्री बा को खरको छानो हालेको पुरानो घर देखाउनुपर्ला भनेर सोच बनाएको थिए । पछि अम्बिका टोलकै त्यही घरमा सबै छायाङ्कन सकाउनु भयो ।
एउटा विज्ञानको विद्यार्थी, विज्ञानकै शिक्षक, साहित्य, गित , सङ्गित, सिनेकर्मी प्राविधिज्ञ (माछा विशेषज्ञ), प्रत्येक खेलको उत्कृष्ट खेलाडी , फुटबलको क्याप्टेन, उर्दु भाषको ज्ञाता, उर्दु र हिन्दी भाषाको सायर, उहाँमा यस्ता धेरै धेरै प्रतिभाहरु थिए । सायद एउटै व्यक्तिमा यति धेरै धेरै प्रतिभाहरु भएको व्यक्तित्व विरलै पाइन्छ ।
विंसं २०६१ सालतिर स्व. कवि कुलबहादुर के.सी. ले“आशौच बार्दैछन कविताहरु” भन्ने कविता संग्रहको रचना गर्नु भएको थियो । त्यतिखेर म शुक्ला साहित्य समितिको अध्यक्षको भूमिकामा थिएँ। सो कृति लोकार्पणको प्रमुख अतिथिको लागि तत्कालिन राजकिय प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपति वासुदेव त्रिपाठीलाई अनुरोध गरेका थियौं । उहाँ काठमाडौंबाट हवाइजहाज चढेर पोखरा आउँदै हुनुहुन्छ भन्ने खबर पाएर स्वागतको लागि म , स्व. कुलबहादुर के.सी. र प्रगति इङ्गलिस बोर्डिङ स्कूल बाटुलेचौरका प्राचार्य दिनेश श्रेष्ठ फूलको बुकी र माला लिएर पोखरा विमानस्थल मा पर्खिबस्यौं । विशेष काम परेकोले “वासुदेव त्रिपाठी” आउन असमर्थ रहेको खबर पछि विमानस्थलमै बस्दा बस्दै पायौं । लगेको फूलको माला र बुकि त्यतै फाल्यौं । हामीहरुलाई अब अर्को पिर प¥यो , भोलिको लोकार्पण कस्को हातबाट गराउने ? निमन्त्रणा
सबैलाई पठाई सकिएको छ , उद्योग वाणिज्य संघको “अमृत कक्ष” भाडामा लिइ सकिएको छ । कस्तो धर्म संकट । के गरौं? कसो गरौं ? तिनै जना किंकर्तव्य विमुढ बन्यौं । निराश बन्यौं । लावण्य देशको राजा खोज्ने जस्तो पिरलो आइलाग्यो । “घोर अन्धकारमा सानो जुनकिरीको पनि ठूलो आधार हुन्छ” भने झैं त्यहीं नै थाहा पायौं, साहित्यकार चेतन कार्की पोखरामै हुनुहुन्छ भन्ने । आशाको दियो बल्यो हाम्रो लागि र ट्याक्सी लिएर उहाँ बसेको होटलमा पुग्यौं । उहाँ पोखरा आउँदा सधैं बस्ने गरेको एउटा घर र कोठा रहेछ ।त्यो सधैं उहाँकै लागि छुट्याइएको हुँदो रहेछ । स्याउली बजार स्थित मुस्ताङ चोक भित्र उक्त घर खोज्दै गयौं र भेट्यौं पनि । फरासिला चेतन कार्कीले आत्मियता दर्शाउँदै धेरै कुरा गर्नुभयो ।
धेरै घटना अनि अनुभवको शेयर भयो । हामीलाई पिर प¥यो , कसरी भेटन आउनाको कारण भन्ने ? कसरी वासुदेव त्रिपाठी नआउने भएकोले तपाँइ नै प्रमुख अतिथिको भूमिकामा रही दिनुप¥यो भन्ने ? भनिन्छ “मोहि माग्ने ढुङ्ग्रो लुकाउने ”। तैपनि कुराको शुरुवात घुमाउरो पाराले ग¥यौं, उहाँले कुरा बुझि हाल्नुभयो र भन्नुभयो “ए त्रिपाठीजी नआउनृ भएकोले , मलाइ “निमित्त नायक” बनाउन खोज्नु भएको हो ” । उहाँको कुराले हामी राता पिरा भयौं , बोल्नै सकेनौं । उहाँले नै मौनता भङ्ग गर्दै भन्नुभयो “मलाइ प्रमुख अतिथि सतिथि केहि भन्नु पर्दैन तर म भोलि बिहान आउँछु , काम रोकिदैंन ।
कस्तो भरोसा लाग्दो वचन, हामी खुशी भयौं र धन्यवाद दिएर विदा भयौं ।
भोलिपल्ट उहाँबाटै पुस्तक लोकार्पण भयो । आफ्नो बुबाले काँधमा बोकेर देहरादुन लगेको देखि नेपाल आउँदा “प्रवासी” भनेर हेप्ने गरेको कुरा राख्दै , धेरै सार र्गािर्भत भनाइ , अनुभव विनोदप्रिय ढंगले राख्नुभयो । सबै दर्शक एवं श्रोताहरु उहाँको मन्तव्यबाट असाध्यै प्रभावित भए ।
वि.स.२०६५ सालतिर होला बाटुलेचौरमा झलकमान गन्धर्वको शालिक स्थापना गरिसकेपछि उहाँको स्मृति दिवस मनाउने क्रममा प्रमुख अतिथिको रुपमा हामीले ्उहाँलाई आमन्त्रण गरेका थियौं । आफ्नो मन्तव्यको क्रममा बहुचर्चित लोकप्रिय गित “ बाबाले सोध्लान नी खै, छोरा भन्लाननी गित झलक मानको बाबा दुर्गाबहादुर मिजारले पहिलोपल्ट गाउनु भएको थियो र पछि त्यसलाई झलकमानले कालजयी बनाउनु भयो ”भन्ने उजागर गर्नुभयो ।
चेतन कार्कीले गायक बस्तीलाई नजिकबाट नियाल्नु भएको थियो । आफूले निर्माण ÷निर्देशन गर्ने फिल्ममा यहाँको गायकहरुबाट गाइने लोकगितहरुलाई कुनै न कुनै रुपमा समावेश गराउनुहुन्थ्यो । उहाँसंगको मेरो अन्तिम भेट वि. सं. २०७६ सालमा प्रगति इङ्गलिस बोर्डिङ स्कूलको वार्षिकोत्सवमा भएको थियो । उहाँ त्यो समारोहमा प्रमुख अतिथिको रुपमा हुनुहुन्थ्यो ।
त्यही क्रममा मैले उहाँलाई आग्रह गरें “चेतन सर , हजुरसंग ज्ञान चेतना , प्रविधि, अनुभव अनुभूति , भोगाइ र अध्ययनको अथाह सागर छ , यसलाई आत्मकथाको रुपमा लिपिबद्ध गर्नुप¥यो । जो पछिल्लो पिंढीलाई गहकिलो साहित्यिक खुराक बन्नसक्छ”। प्रत्युत्तरमा उहाँले भन्नुभएको थियो “आत्मकथा वास्तविक कुरा ढाँटेर , सकारात्मक कुराहरु मात्र जडेर , फूलबुट्टा भरेर लेख्ने गरिन्छ , मैले आफ्नो आत्मालाई आफैं ढाँट्न सक्दीन त्यसैले म बाट हुँदैन होला” । “हुन त हजुरले भनेको कुरा पनि ठिकै हो, मिल्छ भने अझै कोशिस गरिदिनुहोला” । मैले पुन अनुरोध गर्दै छुट्टिएका थियौं ।
शुक्ला साहित्य प्रतिष्ठानले संझनुपर्ने गण्डकी प्रदेशका २ वटा साहित्यिक धरोहरहरु हुनुहुन्थ्यो , चेतन कार्की र क्षेत्रप्रताप अधिकारी । उहाँहरुलाई नागरिक सम्मान दिनुपर्छ भन्ने कुरा चलिरहेको थियो । यसै विच कोरोनाले घरबाटै निस्कनै दिएन , बन्दाबन्दीको स्थिति श्रृजना भयो । फलतः यहि कोरोनाले चेतन कार्कीलाई हामीबाट छुटाएर लग्यो । बाँकी छ त उहाँहरुको स्मृति मात्र । भावपूर्ण श्रद्धाञ्जली बहुआयामिक प्रतिभाका धनी स्व. चेतन कार्की प्रति ।
